Het andere gezicht van de beschaafdheid

Noord Europa, het hoge noorden van Europa waar de mens het gelukkigste van de hele aarde is heeft ook een duistere kant. Zweden, Noorwegen, Denemarken zijn de landen die hoog staan in hun mens zijn, in litteratuur, democratie, humaniteit, neutraliteit etc. Begin jaren zeventig van de vorige eeuw bewonderde ik schrijver als de Noor Ibsen, de Zweed Strindberg en de Deen Kierkegaard. Later, in 1985, ronde ik mijn doctoraal studie aan de UvA af op het “religieuze en filosofische” werk van Strindberg. 

Kortom niet alleen ik maar de hele wereld kijkt, meters hoog, op tegen wat de mens in die landen hebben bereikt. De Nobelprijs die jaarlijks op 10 december in Stockholm wordt uitgereikt is naar mijn weten, de hoogste prijs op wetenschappelijke, politieke en litteraire gebied. 

Binnen twee dagen kreeg mijn positieve beeld over die super democratische humane landen een dreun. Vorige week nam ik de Deense film, ‘The day will come’ van Regisseur: Jesper W. Nielsen, op en ik heb hem gisteren gezien. Een ongelofelijke goede film. De NPO plaatste de volgende synopsis over de film: 

‘Denemarken, 1967. Op straat zijn er dagelijks demonstraties tegen de oorlog in Vietnam, kranten en tv-zenders berichten over de race om de eerste man op de maan te brengen en in heel Europa komt een nieuwe jeugdcultuur op. Voor de broertjes Elmer en Erik zijn dromen over vrijheid en blijheid echter ver weg. Wanneer hun alleenstaande moeder ernstig ziek wordt, stuurt de staat hen naar een jongensinternaat. Aan het hoofd staat de sadistische en rechtlijnige directeur Heck, die zijn ouderwetse opvoedingsmethodes met harde hand toepast. Hij gebruikt de jongens als goedkope werkkrachten en houdt ze in het gareel met lijfstraffen, vernederingen en medicijnen. Elmer en Erik zetten dan ook alles op alles om het internaat te ontvluchten.‘

De synopsis is op zijn-zachts-gezegd braaf en weergeeft veel te weinig over de heftigheid van het verhaal. De gruwelijkheden die de twee broertjes ondergaan blijven op je netvlies hangen. Ook als je dement wordt blijven die beelden je achtervolgen vooral het beeld van de verkrachting van Elmer door een stafmedewerker die iedere nacht een jongen verkracht. Natuurlijk heb ik films gezien over gruwelijkheden in Britse christelijke internaat en natuurlijk heb ik gelezen over kindermisbruik in de katholieke kerken maar ik wist niet dat Denemarken, aan het einde van de jaren zestig, ook zulke gruwelijkheden kon begaan.

Mijn verbijstering was groot en ik was overdonderend. Voor de rest van de dag en avond had ik nergens trek ik. De beelden, de afschuwelijke beelden die ik afgelopen jaren zag, als gevolg van de gepleegde misdaden door terroristische organisaties als ISIS werden gerelativeerd. En de vraag was glashelder: ‘wat is het verschil tussen deze “beschaafde” directeur van een weeshuis en zijn staf die de weerloze weeskinderen zo aftakelen en misbruiken en de terroristen van ISIS?

Vanmorgen las ik dat de Nobelprijs voor litteratuur niet uitgereikt zal worden maat uitgesteld. Ik werd nieuwsgierig en las dat het door een schandaal komt, een seksuele schandaal binnen de Zweedse academie. De echtgenoot van het commissie lid, de dichteres Katarina Frostenson, is een kopstuk binnen de culturele sector in Zweden en wordt beschuldigd van seksueel misbruik. Hij heeft zeker achttien vrouwen seksueel misbruikt, onder meer in gebouwen van de academie. Hij zou onder anderen de Zweedse kroonprinses Victoria hebben betast toen die een bezoek aan de academie bracht.

Frostenson zelf zou geld van de academie hebben doorgesluisd naar een vereniging van haar man. Ook zou ze namen hebben gelekt van schrijvers die kans maakten op de Nobelprijs.

Ik fiets langs het kanaal en bepaalde woorden fluctueren in mijn hoofd. Geweten, gewetenloos, zwijgen verzwijgen, macht erotiseert, machteloosheid frustreert.....