Worden de Koerdische helden vergeten?

Vlak voor middernacht en voordat ik naar bed ga zie ik een documentaire film in de serie 2Doc op ntr2. In de eerste scène zie ik een man met militair tenue te midden van een mijnenveld en dat trekt mijn aandacht. Ik blijf staan en als ik hoor dat de militair in het Koerdische spreekt ga ik weer zitten om de film af te kijken en daarmee stel ik de slaap uit. Na de opening scène zie ik een jongeman, de oudste zoon van kolonel Fakhir Berwari, die in 2014 omkwam na de ontploffing van een boobytraps (mijnen die in huizen worden geplaatst) in een huis in Zummar, een stad die dicht bij in de stad Mosul ligt. In de film zien we de oudste zoon naar de videoarchief van zijn vader kijken en commentaar leveren. Zijn vader liet alles filmen tijdens zijn werk wanneer hij de verschillende soorten mijnen en boobytraps ging ontmantelen. Fakhri Berwari ontmantelde alles met een kleine tang. Hij knipte de draden door. Zo heeft hij duizenden kleine, slimme en grote mijnen en boobytraps onschadelijk gemaakt.

In 2014, wanneer de islamitische staat (IS) beter bekend als Daesh, vele gebieden binnen de Iraakse en Syrische grenzen verovert is Fakhri Berwari een gehandicapt persoon en mist zijn onderrechterbeen. Hij loopt met krukken en voelt zich eenzaam omdat hij niet mag werken, hij was na dat hij gehandicapt raakte door de Amerikanen ontslagen. Hij was een majoor van het Iraakse legere die de Amerikanen hielp met mijnen ontruimen tussen 2003 en het einde van 2008. Eind 2008 raakte hij zwaar gewond terwijl hij mesen probeerde te waarschuwen voor het gevaar van explosies. Die serene van die aanslag is live opgenomen. We zien de ontploffing en als de rook voorbij is zien we hem op de grond liggen bloeden, zonder rechteronderbeen. Hij wordt in een militair Amerikaans voertuig vervoerd. Hij zou dood zijn maar later blijkt dat hij zwaargewond is en blijft lang in coma. 

Maar eerder, ook live opgenomen, raakt hij in 2005 ook gewond. Hij ontsnapte toen ternauwernood aan de dood maar hij ging een dag later aan het werk. Het was dan niet gek dat de Amerikanen hem de crazy Fakhir noemden. Amerikanen noemden hem de crazy Fakhir omdat hij de speciale pak, de beschermkledij tijdens de ontmanteling niet droeg. Hij vond de pak benauwend en niet efficiënt. 

Tussen 2008 en juni 2014 leefde Fakhir Berwari een eenzame en droevige periode als een gehandicapte man die op krukken moest en een been miste. 

Het brute optreden van IS in juni 2014 in Koerdistan stimuleerde hem om zich bij de Koerdische strijders te melden. Hij was dolblij dat hij weer mocht werken, de mijnen en andere explosieven ontmantelen. IS leverde met hun mijnen en boobytraps in huizen en voertuigen het meeste gevaar voor Koerden. En de rol van Fakhir Berwari was voor de Koerdische strijders meer dan welkom. Hij kreeg de rang van kolonel en kocht een prothese die hem tijdens het zware werk meestal in de weg stond. Hij had geen geld om een elektronische geavanceerde been te kopen. Voor meer dan vijf maanden redde hij met zijn werk het leven van duizenden onschuldige burgers en strijders. Hij ontmantelde duizenden mijnen, boobytraps en andere explosieven.

Uiteindelijk werd hij samen met twee van zijn kameraden waarvan een constant camerawerk deed gedood door een boobytrap. Die scène was ook live opgenomen. Het maakt indruk!

Een minuut vóór zijn dood krijgt Fakhir een telefoontje van de eigenaar van zijn huis. Deze meld t dat hij de huur moet betalen. Fakhir belooft hem zo snel mogelijk te betalen. Hij vertelde niet bij dat hij boobytraps aan het ontruimen was.

Sommige scènes (alles is echt en niets is in scène gezet) van de film brengen me 60 jaar terug, toen ik een kind was en zag mijn vader met de Koerdische strijders naar de stad Mosul gaan om de Koerden daar te beschermen tegen de radicale Arabische nationalisten die korte tijd in februari 1959 de stad onder controle hadden en probeerden genocide op de Koerdische bewoners te plegen en hen uit de stad te verjagen. Bizar dat de Arabische bewoners van Mosul de Koerden haten en bestrijden terwijl de Koerden hen altijd, in het verleden en in het heden helpen. Een voorbeeld: Toen Mosul in juni 2014 onder de controle en terreur van IS kwam vluchtten duizenden Arabische bewoners van Mosul en vonden in de Koerdische steden de veiligheid, onderdak, vriendelijkheid en werk.

Wat ook me in de film opviel is een telefonisch gesprek van de oudste zoon van Fakhir Berwari die iemand in Duitsland spreekt en die vertelt hoe duur een elektronisch been is. De zoon zegt dat hij helaas dat geld niet heeft. 

Ondanks het levensreddend werk van Fakhir voor de Iraakse regering als voor de Amerikaanse troepen kreeg hij geen fatsoenlijk schade vergoeding voor zijn gehandicapt of pensioen om zijn familie te onderhouden. Hij kon soms maanden geen huur betalen van zijn huis.

Ik vraag me af (nu hij inmiddels al vier jaar overleden is) of zijn familie onderkomen en een uitkering heeft. Ik hoop niet dat de regeringen van Bagdad en Erbil de verantwoordelijkheid naar elkaar verschuiven en de familie van de held in de kou laten.

De film is de moeite waard gezien te worden. De film heet The Deminer. Regie Hogir Hirori en is een Zweedse productie uitgezonden op NRT2 door VPRO. De film is zeker niet partijdig en probeert geen sentimenten aan te wakkeren.