De wond gaat weer even open...

Halebdje. Er zijn waarschijnlijk weinigen die zich nog die stad herinneren. In het kort: op 16 maart 1988 bombardeerden de straaljagers van Saddam Hussein de Koerdische stad Halebdje. De bommen waren geen normale bommen. Het waren verschillende soorten gifgasbommen. Als gevolg hiervan vielen naast ongeveer vijfduizend doden zevenduizend mensen gewonden. Behalve die twaalfduizend menselijke slachtoffers vielen vele doden onder de dieren. Koeien, schapen, geiten, paarden, knippen en alles wat er leefde trof de dood. De opgezwollen lijken en kadavers lagen dagen lang in de straten, pleinen en huizen van Halebdje.
In die tijd heb ik een week lang geprobeerd, door telefonisch contact, aandacht van de Nederlandse media te vragen. Zonder succes. Na ruim een week van de ramp besteed oproep Veronica er een item aan en het werd daarna door andere oproepen opgepikt.
De zogenaamd beschaafde en democratische wereld en de vrije pers trachten de aandacht voor Halebdje in te dammen en af te leiden door bijvoorbeeld de aandacht te besteden aan het maken van chemische wapens door de Libische leider Kadafi. Kadafi was toen de schurk onder de dictators en Saddam van de liefste onder de dictators. Hij werd door de hele wereld geholpen omdat hij tegen de islamitische geestelijken van Iran vocht. Irak was toen al ruim zeven jaar in oorlog tegen Iran en had eerder chemische wapens tegen het Iraanse leger gebruikt.
De westerse pers besteed tenminste, zo goed zo kwaad, aandacht aan Halebdje maar de Arabische en Islamitische wereld negeerde de ramp totaal. Sterker nog, ze verdedigden Saddam en zagen het als valse beschuldigen.
Met mijn beperkte mogelijkheden vroeg ik aandacht voor de ramp. Ik schreef gedichten er over, een film intro bij een toneelstuk en een complete korte speelfilm heb ik over de ramp van Halebdje gemaakt. Of dat een effect heeft gehad weet ik niet. Het hielp de wond te kalmeren en te dichten.
En vandaag ging die wond weer open. Kani Helebceyi heeft hem geopend. Kani werkt voor Rudaw tv, een Koerdische satelliet zender. Zij en haar collega Bafl Sarhang die de regie, camera en montage doet, kwamen vandaag bij me thuis om een reportage over mijn werk te maken. Tijdens de opnames merkte ik dat Kani niet goed ziet. Ze plakte haar telefoon bijna tegen haar neus om te kunnen lezen. Ik bood haar mijn leesbril aan maar ze zei: 'nee, kan niet. Ik heb een speciale bril en vandaag heb ik die niet bij me.' Ik ging verder niet op in en ik wist tot dan toe niet dat zij uit de stad Halebdje komt. Na de opnames thuis gingen we verder langs het kanaal filmen. Nieuwsgierig als ik ben vroeg ik ze waar ze vandaan komt en waarom ze problemen met haar ogen heeft. Ik had maar niet gevraagd.
Kani was een jaar oud toen de chemische bombardementen haar stad troffen. Ze lag in de wieg. Toen de bommen in de stad vielen rende haar moeder in paniek om haar andere kinderen die bij oma van Kani waren naar huis te brengen. Ze liet de deur van het huis open. Een oom van Kani die in paniek rond rende zag de deur van het huis van Kani open. Hij liep binnen en zag Kani alleen, in haar wieg. Hij maakte haar los, nam haar mee en rende naar buiten om haar elders in veiligheid te brengen. Een paar minuten laten viel een bom op het huis van Kani.
Als gevolg van de chemische bommen werd Kani slechtziend. Viertien jaar later komt ze naar Nederland. In Nederland ging naar school. Ze werd op school gepest omdat ze slechtziend is. Ze ziet met beide ogen minder dat 20% en ze zal niet beter worden. Ondanks haar handicap en ondanks het pesten studeerde ze rechten aan de universiteit af. Ze spreekt en schrijft verschillende talen: Koerdische, Arabisch, Turks, Engels en Nederlands.
Als grap zei ik: 'chemische bommen hebben jouw ogen beschadigd maar gelukkig niet jouw hersens'
Ze zei: 'Misschien heeft dat chemische spul mijn hersens positief beïnvloed.'
Ik hoop dat de Koerdische jeugd, vooral die gevlucht is, Kani als voorbeeld gaat zien om zich sterk te maken voor de toekomst en niet in lethargie of radicaliteit te belanden. Er is een aanzienlijk getal van de jeugd uit Halebdje die in de islamitisch radicalisme beland. Jammer, temeer omdat de hele islamitische wereld die chemische bombardementen had goedgekeurd.