Haar naam is Francien de Zeeuw. Ze trok mijn aandacht tijdens een interview die ik met haar hield, niet omdat ze iets later naar de afspraak kwam en ik haat het als iemand laat komt. Ze kwam laat omdat de batterijen van haar gehoorapparaat niet werkten en gewisseld moesten worden. Toen ze dat op haar aimabele manier vertelde kon ik alleen maar genieten. Tijdens het interview vertelde ze haar verhaal met bezieling, alsof het net gebeurd was. Ze had een scherp geheugen. Met die scherpe geheugen en die bezieling vertelde ze geëmotioneerd over haar eerste liefde, over haar verloofde die door een ziekte overleed toen ze samen in Nederlands-Indie waren. Hij een militair en zij een militair. Dat iemand zulk verhaal vertelt terwijl ze naast haar huidige echtgenoot zit vond ik bijzonder. Haar interview heb ik gemonteerd tussen meerdere interviews van andere dames, naar aanleiding van zestig jaar vrouwen bij de krijgsmacht. Tijdens het monteren raakte haar verhaal me steeds en ik zag een diepe verdriet als ze over haar eerste verloofde had. Ik dacht misschien zit er een roman in. Een aantal keer ben ik bij haar en haar echtgenoot Wim op bezoek geweest. Tijdens die bezoeken zag ik dat ze haar hele geschiedenis in bepaalde gebeurtenissen had gepropt, gereduceerd tot die gebeurtenissen. Ze had alle documenten bewaard van haar eerste contacten om als de eerste vrouw bij de marine te gaan functioneren. Ik wilde dieper graven in haar geheugen. Ik wilde meer weten van haar gevoelens en gedachten bij het ontploffen van een granaat die een aantal van haar kameraden dode en zij door de kracht ervan in een sloot terecht was gekomen. Een bezoek aan Zeeland hadden we gewild. Daar zouden haar gedachten misschien meer konden oproepen maar dat hebben we eindelijk niet gedaan. Haar herinneringen die ingesloten in bepaalde gebeurtenissen herhaalden zich, meerdere malen. Dat ging ten koste van andere verhalen die ik niet bij haar op kon roepen. Natuurlijk wilde ik een roman, een fictie schrijven maar dat gaf me niet genoeg stof voor een roman. Haar verhaal zou beter als biografie tot haar recht komen, dacht ik. Daarom vroeg ik mijn collega schrijver Natasza Tardio om te proberen. Dat heeft ze gelukkig gedaan. Het boek, waar ik erg benieuwd er naar ben, het verhaal van Francien die na zeventig jaar geëmotioneerd raakte wanneer ze over haar eerste liefde vertelde wil ik natuurlijk lezen. Dat Natasza Tardio vooral jeugd-Thrillers schrijft kan het alleen maar spannend worden. Het boek komt volgend jaar uit. Jammer dat Francien het niet kan lezen.
Je vraagt je misschien af waarom ik in deze tijd waar de vluchtelingen en het geweld in het Midden-Oosten domineren over zo iets schrijf. Je zou misschien denken schrijf maar over de huidige agressie van Turken tegen de Koerden die Erdogan heeft veroorzaakt.
Ja, het een sluit het ander niet. Op 9 september reed ik met een collage naar een afspraak en we hadden het over de zelfmoord van Joost Zwagerman. Ik vertelde hem dat ik zojuist een column over de dood van de schrijver op mijn site plaatste. De telefoon ging. Het was een onbekende stem, een verdrietige mannenstem. Ik vroeg wie hij was. Hij zei dat hij de zoon van Francien is en zij een dag eerder was gestorven. Francien stierf op de dag dat Joost zelfmoord pleeg. Hij noteerde mijn huisadres. Francien wordt volgende week begraven. Ik ga niet naar de begrafenis. Ik schreef eerder dat ik begrafenissen haat. Ik heb nooit afscheid van mijn familieleden kunnen nemen. En ik hou dat ook zo, bij de vrienden en kennissen.
Het mooie vitale meisje dat tijdens de tweede wereldoorlog in het verzet ging is gestorven, op 93 jarige leeftijd.

Joost Zwagerman belde de redactie van Matijs, De Wereld Draait Door (DWDD), af. Hij was uitgenodigd om over zijn laatste boek te vertellen maar wilde liever twee dagen later bij DWDD verschijnen. Joost Zwagerman belde Heleen van Royen niet. Ze hadden, volgens haar afgesproken, als hij het moeilijk had, om af en toe het glas te heffen op het leven en de literatuur. Ze zou hem dan een injectie geven die de lust voor het leven stimuleren, althans het verlangen naar de zwartgallige dood uitstellen. Ze schrijft dat hij haar moest bellen maar hij belde niet. Nee, Joost was op dat moment met iets belangrijk bezig: het beëindigen van zijn leven. Joost was, denk ik, niet gelovig om te denken dat hij in het hiernamaals het beter zou hebben. Dat hij daar tussen een leger van maagden gaat liggen, drinken, zwemmen en andere leuke dingen doen. Joost had linkse ideeën en was min of meer gefrustreerd door de linkse mensen die het erg slecht deden, niet alleen in Nederland maar wereldwijd. Hij zou het ook zeker gelezen hebben dat Felix Rottenberg Diederik Samsom hebben aangevallen. Hij wist zeker dat PvdA slechts negen zetels zou krijgen als de verkiezingen nu weren gehouden. Of zou hij de vele aandacht aan de laatste roman van Conny Palmen onterecht vinden. Zou hij haar laatste roman over de zelfmoord van Sylvia Plath deprimerend of slecht gevonden hebben. Of heeft zijn stap, zijn allerlaatste daad te maken hebben met het dramatische nieuws van de vluchtelingen. Hij zou dat nieuws ook gevolgd hebben. Hij moet de foto van de driejarige Aylan Kurdi, levenloos liggend op het strand, gezien hebben. Zou al die droevige en deprimerende gebeurtenissen hem de keel hebben geknepen? Of zou zijn stap, om het leven voorgoed te beëindigen, met iets anders te maken hebben, met de liefde bijvoorbeeld, met een verwrongen liefde. Ik hoorde dat hij gescheiden was. Over zijn privé leven weet ik niets. Maar de meeste mensen die in stilte voor de zelfmoord kiezen zouden moeten een enorme lijdensweg achter de rug hebben, althans willen die het achter de rug hebben. Hij zou een enorme strijd met zichzelf hebben gevoerd. Dat wat zijn ratio hem vertelde niet altijd de realiteit was en niet uitvoerbaar was. Dat wat zijn gevoelens en zijn hart begeerde niet altijd beantwoord werd. Dat hij daardoor in een spagaat zou beland zijn, een spagaat met een onomkeerbare beweging. Zou de schaamte een rol hebben gespeeld, de onzekerheid en het verliezen van geloof in zichzelf.
Ik wil het niet weten. Er zal zeker gesproken worden of zijn daad, zelfmoord, laf of dapper was. Er zullen verschillen van meningen ontstaan. Dat is allemaal logisch. Maar alleen hij "wist" het beter. Hij heeft nu geen tijd en mogelijkheid meer om te evalueren. Ik geloof niet dat hij in contact zou komen met de grote denkers die zelfmoord hebben gepleegd of (geestverwante) kennissen en vrienden die (door terroristen) werden vermoord of normaal doodgegaan zijn. Hij zal Harry Mulisch niet zien (Harry had hem als zijn opvolger, als de kroonprins van litteratuur gezien) zijn wenkbrauwen omhoog trekken en hem verwijten over zijn zelfmoord. Hij zal Theo van Gogh niet zien en hem spreken over een nieuw filmproject. Ik hoop het voor hem dat dat wel mogelijk is. Ik hoop dat wat de religiën beweren, dat de hemel bestaat en dat er een eeuwige leven is, dat Joost het mooi gaan vinden en van zijn wereldse depressie afkomt. Maar ik ben bang dat, als Joost, voor die redenen het leven verlaten heeft hij wel bedrogen zal zijn, door zichzelf.
In ieder geval we weten niets zeker. Misschien weet hij het nu inmiddels wel maar dat betwijfel ik.
Joost, er zullen er zijn die je erg veel gaan missen maar tegelijkertijd zullen er zijn die een zucht van verlichting slaken.

Terwijl duizenden Syrische vluchtelingen de naam Duitsland scanderen en naar dat land smachten zie ik een video-opname van een paar Syrische vluchtelingen die in een tijdelijke vluchtelingenkamp in Hamburg verblijven. Een jonge forse man loopt door de grote witte tenten en zegt tegen zijn landgenoten om niet naar de niet humane Duitsland te komen. Dat ze beter in de ellende van hun land moeten blijven in plaats van naar Duitsland te komen en de vernedering ondergaan. Hij zegt dat het koud is terwijl mensen in korte broeken lopen. Hij komt een andere Syriër tegen die een doos onder zijn arm draagt en dezelfde mening deelt als de "presentator". Met de camera kijkt hij in het doosje waar broodjes, vier appels, drankje liggen plus nog wat lekkers. Dat vinden ze vernederend. Ze lopen door de bijna lege tenten. Ze wijzen naar het vuil dat ergens bij een tent ligt en geven commentaar dat het onmenselijk is. Kortom ze vinden het verblijf in de Duitse vluchtelingenkamp een ramp.
Op het filmpje zijn ook reacties van de kijkers. De reacties variëren tussen steun aan de makers en totale afwerping van het gedrag van die mensen die ze als tuig zien. Iemand schrijft dat hij vijftien jaar geleden toen hij ook in zo'n kamp had gezeten waren Arabische Irakezen die ook zo ontevreden waren en hadden beweerd dat ze recht op betere behandeling hadden omdat Europa hen nodig heeft en met het geld van hun olie hen betaald. Soms krijg je meteen hoofdpijn van domme en onrechtvaardige opmerkingen van mensen die namens vluchtelingen spreken. En zo'n opmerking kan me koppijn bezorgen en mijn bloeddruk laten stijgen. Europa koopt olie van Irak niet gratis en de euro's van de olie gaat in de zakken van de bedorven Irakezen die ze er mee de bevolking onderdrukken.
Wie zijn die zogenaamde vluchtelingen die de hulp, steun in Duitsland krijgen en straks een huis en misschien ook een baan en toch het land aanvallen? Zijn zij die infiltranten over wie vaker wordt beweert en gezegd? Wie zijn die ondankbare mensen. Als je een individuele vluchteling bent en voor de terreur van de staat bent gevlucht dan zoek je een veilige plek en dan ben je zeer dankbaar voor diegene die je een plek heeft geboden. Als je zoals nu door oorlog gevlucht bent uit een land dat verscheurd is door de terreur van de staat en van de moslim extremisten dan moet je ook blij zijn dat je een plek krijgt, een veilige plek met voedsel en zorg. Een echte vluchteling zal niet klagen. Als hij ook opmerkingen heeft zou hij niet zo als een tuig naar voren gaat brengen. Want dat gedrag is niet meer en niet minder als het gedrag dat alleen maar bij tuig hoort.
Ik durf bijna te zeggen dat zulke mensen het paard van Troje gaan worden, in de toekomst. Ze vormen straks het gevaar. Ze gaan eerst van de uitkeringen genieten, zwartwerken of zich vervelen en als ze zich gaan vervelen gaan ze dan naar moskeeën en radicaliseren.

Het moest uiteindelijk een Koerd zijn die de wereld door elkaar schudt. Een onschuldig kind van drie jaar die als offer aan de goden moest gebracht worden. Zou dat niet in de Griekse tragediën beschrijven zijn. Zou dat niet in de heilige boeken voorspeld zijn? En de goden, de echte goden die de aarde in hun macht hebben zouden de offer, Aylan Kurdi, hebben toegejuicht. De eerste god op aard waar het kind aan een van zijn standen uitgespoeld werd heet Erdogan. Hij is een de God van Turken en van vele soenitische moslims. Hij zegt: 'Ik heb de foto gezien, samen met mijn kinderen en kleinkinderen. Ik stortte in en heb tegen mijn familie gezegd dat het allemaal de schuld van Europa is, dat is wat Europa met de vluchtelingen doet.' Dat is de eerste keer dat een god van een Turkse origine zich zo betrokken voelt met een Koerd. Een dode Koerd vindt Erdogan altijd fijn. Hij zal hem, althans zijn foto aan het strand die de wereld tijdelijk heerst, misschien gebruiken voor de komende verkiezingen om zich te kronen tot de opper-god die het hele Midden-Oosten in zijn macht wil.
De machtigste god op aarde, de Afro-Amerikaan Obama, breekt met zijn protocollen en ontvangt de rijkste en (op papier) de machtigste moslim god op aarde koning Salman niet op zijn bureau (ontvangst hof) maar voor de deur. Hij komt voor hem naar buiten, haalt hem uit zijn auto en steunt de dikke vette moslim god bij het binnenlopen zodat die niet valt. Je vraagt je af waarom Obama maakt een uitzondering voor Salman die de extreme terreur steunt en zijn krijgsmachten inzet bij het slachten van zijn buren die Jemenieten heten. Straks vervangen we in Europa de naam 'Syriërs' door 'Jemenieten' want dat land (Jemen) gaat geheet ook leeg lopen zoals Syrië nu. En wie is de oorzaak van de ellende in Syrië? Was het niet de voorganger van Salman die miljarden dollars in de islamitische oppositie stak om de Syrische god ten val te brengen. Trouwens de tekenaar Tom heeft in dagblad Trouw van 5-9-15 een treffend tekening gemaakt. In de tekening zie je de dikke vette koning in een leeg woestijn staan en zegt Vol = Vol. Sinds kort accepteren Saudie-Arabië en de golfstaten geen Syriërs meer en geven hen zelfs geen werkvergunning.
Een woordvoerder van de Syrische god zegt dat het plaatsen van de foto van de drie jarige slachtoffertje walgelijk is en dat zijn ouders erg dom zijn want ze hadden niet moeten vluchten.
Inmiddels gebruikt en misbruikt iedereen, over de hele wereld, de foto van de jochie. De jochie die niet door het geweld van ISIS gedood werd maar door dat geweld gevlucht was en dacht veilig te zijn met een toekomst in het veilige rijke Europa, als hij dat had bereikt. Maar helaas voor hen liep hun bootje vol water en zonk. Hij verdronk, samen mijn zijn broer en moeder.
O, ja. De ISIS goden hebben een nieuwe video geplaatst. Pure film effecten en in hun ogen sensatie. Ze plaatsen een paar gevangenen in een auto en schieten met anti-tank raketten erop los.
De oude Griekse goden schamen nu zich dat ze de offers hebben toen bedacht, de offers aan de zee.

Bloeddruk legt een hoge trap en klimt ophoog. De koorts, voetbalkoorts, stijgt. Je probeert de tres te onderdrukken. Je gaat lopen. Je gaat de trappen op-en aflopen. Tien keer, twintig keer en nog het dubbele ervan. De rug en oksels produceren snel zweet. De rest volgt. Terug naar de bank. Terug naar de tv. Op de bank is de voorbeschouwing gaande. Boeiend. Alles is boeiend. Een oorlog in je buik. De wedstrijd begint. Nederland start. Een slappe start. De bal wordt op de breedte gerold. Tik, tik, tik en weer een tik. Een tik terug. Ineens staan de IJslanders voor het doel. Ze scoren bijna. Bloeddruk is over zijn toren. Opgelucht. Nederlanders worden sterker, sneller. Robben probeert alles uit de kast te halen en opeens schopt hij zacht de bal buiten de lijnen en bukt. Hij grijpt naar zijn lies. Het is over en uit met de nieuwe aanvoerder. Hij toont slijtage tekenen. Een paar minuten later. Martin Indi maakt een kleine domme fout. Genoeg voor de scheidsrechter, een Serviër die hard in zijn oordeel is en trekt een rode kaart. De rode kaart houdt hij omhoog en wijst Matrin Indi het veld uit. De ex speler van Ajax blijft liggen, theatraal op de grond. Walgelijk. De pauze begint met een zucht. De hond moet uitgelaten worden en een frisse neus is noodzakelijk. Je trapt je bloeddruk de grond in maar je weet niet of het lukt. Je komt weer terug, naar de bank die tegenover de tv staat. Je denkt en hoopt: het moet mogelijk zijn met tien mannen te winnen. Op dat moment maakt Van der Wiel een sliding. Het is geen fout maar het ziet als een fout en dat kan de Serviër niet schelen. Hij geeft een strafschop. De Nederlandse keeper raakt de bal maar die stuitert toch het doel in. Nederland staat achter. De moed zakt in je schoenen en de bloeddruk stijgt verder. Je zoekt een aanleiding. Stres. Stres vraagt om eten. Je eet alles wat thuis is. Alles door elkaar. De minuten lopen snel en traag tegelijk. Nederland valt aan maar blijft slap. Alles in te kort en de aanvallen komen te laat. De bal gaat naar voren en stuitert op de handen van de IJslandse keeper. De bal wil niet in het doel vallen, niet van de het doel van de gasten. Het dreigt Nederland uit geschakeld te raken. In ieder geval een flinke stap in die richting. De tijd loopt af. Drie minuten blessuretijd. De seconden tellen weg. De wanhoop is nabij. De wanhoop heerst. De scheidsrechter fluit af. De schouders gaan omlaag. De hoop koestert zich nu op een wonder.
De twee deskundigen waren vóór het begin enthousiast en voorspelden winst voor oranje. Nu wil je niets horen. De nieuwe coach kijkt in de verte. Zijn baard groeit snel, zijn gezicht op onweer. Straks moeten ze naar Turkije en daar kan het einde betekenen.
Was het de schuld van diegene die Hiddink had aangesteld? Hiddink hadden ze nooit moeten aanstellen. Als Nederland een van de landen van het Midden-Oosten was hadden we van vriendschappelijke fraudeleuze taferelen gesproken, althans gesuggereerd.
Ach, laten we sportief blijven. Laten we blij zijn voor IJsland, een land dat maar 300.000 zielen telt. Die 300.000 zielen vieren nu feest. De zestien miljoen Nederlanders bijten in hun nagels en knijpen hun billen.