Je moet kijken. Je moet tijd nemen om goed te kijken. Ga er niet snel voorbij. Ja, we leven in een snelle tijd. Ja, we zijn zeer aan het individualiseren geslagen. Ja, we zijn een consumptie maatschappij geworden en ja op alles wat je wilt zeggen of beweren. Maar naar deze foto moet je kijken. Je moet goed kijken. Niet wegens dat een goed opgenomen foto. Niet wegens dat het een perfecte balans en compositie heeft maar wegens een blik in de ogen van de vrouw die op de foto te zien is. Je ziet haar ogen niet, niet frontaal maar je voelt de blik; een vulkaan van angst en redering.
Deze foto moet overal hangen. Aan de reclameborden in alle straten van alle wereldsteden. Tijdens voetbalwedstrijden moet de foto heel groot hangen aan alle kanten. Deze foto moet elke vijf minuten op alle tv netten over de hele wereld vertoond worden, in een flits.
Deze foto is de bom die gewetenloosheid van de oorlog en de oorlogvoerenden uit elkaar moet rukken en herscheppen. Deze foto moet de mens, de wolf in de mens tot een klein zielig schaapje maken.
Op de foto is niet belangrijk wat die vrouw draagt. Is niet belangrijk dat je ziet dat ze net van onder het puin van haar huis kroop en het stof dat nog nog aan haar kleding kleeft. Kijk niet naar de bloedsporen aan haar gezicht. Kijk ook niet naar de bloedsporen op het gezicht van haar kind aan haar linkerzijde. Kijk ook niet hoe ze haar baby met haar rechterhand draagt en het dekentje nog los is, net niet op de grond valt. Kijk alleen naar de blik die leeg lijkt.
De lege angst, de dodelijke angst in haar ogen moet ingelijst worden en overal, op alle Facebookpagina's geplaatst worden. De blik van de vrouw moet de wereld schudden om alles er aan te doen de oorlogen te beëindigen.

Het is zondagochtend. Je kijkt uit het raam. Het is dicht bewolkt. Somber. Nat. Verlaten. Je geeft je zelf een schop onder je achterste en je duwt jezelf naar buiten. Langs het kanaal is de wind hyperactief en wringen zich onder je kleding en kietelt. Je neemt de energie van de wind over en kijkt over je linkerschouder naar de begraafplaats. Niemand geeft een kik. Iedereen ligt bewegingloos uit te rusten en luistert naar de enige voetstappen langs het kanaal, jouw voetstappen. Een kraai krijst, een meeuw schrikt en een eend zwemt. Het lijkt of je door een dunbevolkt dierenpark wandelt. Je ziet een wurm de weg oversteken, richting de begraafplaats. Hij is waarschijnlijk opzoek naar voedsel. Bij de wurmen weet je niet welke de voorkant is en welke de achterkant. Je blijft even kijken naar de wurm die haast heeft. De donkerbruine kant trekt de bleke gedeelte van zijn dunne lichaam. Als hij niet door een snavel van de weg geplukt wordt dan wordt hij beloont en verovert vers vlees. Ja, een zo juist begraven lichaam is voor een wurm vers. Elk cultuur heeft andere normen en waarden en dat moet je accepteren, ook van de wurmen in welke gedaante dan ook.
Een stukje verder op, op een smal pad dat omsingeld is door de struiken huppelen tientallen konijnen, verbaasd en bevreesd voor de vreemde vogel in mensen gedaante. In paniek steken ze het pad over en weer. Waarschijnlijk waren ze actief aan het seksen anders is niet begrijpelijk waarom de konijnen symbool zijn voor de seks industrie.
Een uur stevige wandeling vraagt naar meer zweet maar je voeten kiezen het pad naar huis. Je zet de tv aan en je bent live verbonden met Zuid-Afrika. Madiba neemt afscheid. Sinds zijn overleden heet Mandela: Madiba. Een van zijn achterkleindochters vertelt een anekdote over zijn ondeugden, over zijn ogen die twinkelden bij het zien van jonge aantrekkelijke vrouwen die hij aanspraak en gesprekken mee aanging. Zou Mandela stijf worden van de speech van zijn kleindochter en zou hij willen roepen: 'Moet dat nou, ik ben 95 en dood?' Maar zijn stem stokt. Hij is zonder stem, niemand luistert naar hem, niet meer. Jammer, hij was niet alleen een grote denker, advocaat, leider, gevangene, president, persoonlijkheid maar ook een goede minnaar, vader, opa, groot opa. Hij trouwde in ieder geval drie keer. Zijn eerste vrouw was vier jaar jonger dan hij, de tweede 18 jaar en de derde en laatste 27 jaar.
Je weet dat straks, na de begrafenis, een feest wordt gevierd en morgen beginnen de familieonderhandelingen over het verdelen van zijn rijkdom, de materiële rijkdom. Hopelijk dat het soepeltjes gaat en de haren hoeven niet uit de hoofden uitgetrokken te worden.
Je denkt aan de wurm die zich haastte naar de Nieuwe Noorder begraafplaats, eerder op de ochtend. Zou die wurm ook denken dat er voor hem wat te halen valt, uit Madiba?

Bepaalde data ankeren zich in je geheugen. Ze ontroeren je ziel. Op 13 december 33 jaar geleden verliet ik, heel vroeg in de ochtend, het gebergte van Koerdistan waar de verschillende Koerdische oppositiepartijen hun tenten en krotten tussen de bergen hadden opgeslagen. Bijna elk jaar schrijf ik over die datum. Ik scheef over de barre toch die ik op die dag beleefde, overleefde. Weg van het verzet, het primitieve verzet waardoor mijn idealen doodvroren en ik die elders moest zien te reanimeren. Binnenin me woede jaren lang een gevecht over mijn besluit. Mijn hoofd wist dat het een goed besluit was maar mijn hart huilde. Mijn hart luchtte zich op als ik iets deed, in de vorm van een theater, artikel of iets dergelijks, voor de mensen die ik in het gebergte achter had gelaten. Ik beschouw dan ook, na wieken en wegen, het getal 13 als mijn geluksgetal, een geluk dat nooit echt 100% geluk is. Mijn vertrek op de 13de december 1980 was het begin van de tweede fase van mijn vlucht. Ik was een paar maanden eerder gevlucht voor de Iraakse dictator Saddam Hussein, de dictator die nu bijna vergeten is. Hij werd tien jaar geleden op 13 december gevangen genomen, wat een datum. Ik moest dus exact 23 jaar na mijn vertrek uit het gebergte wachten op de zegeviering van de rechtvaardigheid. Beter laat dan nooit!

En nu tien jaar na de arrestatie van Saddam en bijna zeven jaar na zijn executie moddert Irak nog steeds met al haar volkeren in het moeras van geweld, zonder enkel perspectief. Het enige wat geweld in Irak zou kunnen stoppen en de burgeroorlog met zijn verschillende facetten kan beëindigen is een opdeling van Irak in verschillende staten gebaseerd op geografische, religieuze en nationale aspecten.
Als je op Google 13 december zoekt kan je o.a. zien dat op de zelfde dag maar 54 jaar eerder Mies Bouwman de allereerste inzameling actie op de Nederlandse tv presenteerde onder de titel 'red een kind' voor de Algerijnse vluchtelingen in Marokko. Vluchten, ellende maar ook redings pogingen blijven aan de mensen kleven, eeuwig...

Stel dat de ziel van de gestorvene in de lucht blijft, vliegt en zicht heeft op alles en iedereen. Stel dat de ziel een super gehoor heeft en alle stemmen en geluiden kanaliseert en begrijpt. Stel dat de ziel van de gestorvene alle talen inclusief alle (multi) culturele (non) verbale tekens van alle soorten mensen begrijpt.
Stel wanneer Mandela alles ziet, hoort en begrijpt, wat zou hij dan doen? Wat zou Mandela nu doen wanneer hij al het vuil en de leugens van de mensheid ziet en hoort?
Ik zou niemand, Mandela ook niet, zo iets gunnen. Ik gun hem liever dat zijn ziel (waarschijnlijk is dat ook zo) ook gestorven is of als een raket miljoenen lichtjaren het heelal ingaat, ver van de aarde zodat hij niets kan zien, horen of voelen. Ik gun niemand, en hem zeker niet, dat hij de leugens en de gedachten van al die mensen, van de honderden wereldleiders, van zijn opvolgers en tot en met al zijn familieleden die hem kwamen eer te bewijzen en verdriet toonden, te ontmaskeren. Zijn ziel kan eeuwig geen rust vinden en dat wens ik hem niet.
Maar stel dat zijn ziel niet dood is en wil even de volkeren helpen. Stel Dat zijn ziel even gaat vliegen om te zien hoe mensen nog in idealen geloven en daarvoor vechten. Misschien is hij over de straten van het ijskoude Oekraïne gaan vliegen. Hij zou dan zien hoe mensen in die goddeloze kou blijven demonstreren en hij zou lachen en zeggen: 'jongens waarom in deze kou, wacht tot de lente of de zomer. Waarom zo'n haast. Aansluiten bij Europa zal jullie net zo teleurstellen als een verbinding met de Russen. Het zijn allemaal boeven. En als ik eerlijk ben jullie verschillen niet veel van die politiemachten die jullie proberen tegen te houden.'
Als zijn ziel verder vliegt en boven Iran de geestelijkeleider en de president hoort wat ze over hem denken en waarom ze niet naar zijn afscheid ceremonie wilden gaan zal hij zijn oren sluiten en als raket naar Israël gaan om de leiders daar te zeggen dat ze Iran zo snel mogelijk moeten gaan bombarderen. Eenmaal boven Israël neemt hij adempauze en luistert naar haar leiders waar de president en de premièr hartelijk aan het lachen zijn over hun officiële afwezigheid bij zijn begrafenis. Mandela zou naar de hemel kijken en wil terugkeren om de Iraniërs gelijk te geven maar hij komt tot de ontdekking dat het nu echt tijd is om zonder enkele spijt naar de wereld te kijken. Hij vraagt god om hem van al zijn kunnen te ontdoen en hem zo snel als mogelijk zijn ziel te laten sterven.
Hopelijk voor hem dat hij niet ontdekt dat God net zo machteloos is als hij zelf en dat hij eeuwig rondjes gaat draaien boven de brandhaarden van de wereld. En opeens ziet hij de handschudding van Obama en Castro. Hij zucht van opluchting en wil snel terug vliegen om hen succes te wensen maar onderweg, ergens boven Egypte vliegt hij tegen een piramide aan en een kracht zuigt hem naar beneden. Hij schreeuwt om hulp maar wordt hem gezegd dat hij blij moet zijn naast de farao's te mogen liggen, eeuwig.
Laten we hopen dat dit allemaal illusies zijn en dat ook zijn ziel echt gestorven is en in de armen van de ultieme rust en stilte ligt.

Je gaat vliegen, terug naar huis. Je bent moe en sluit je ogen op. Het vliegtuig stijgt en land. Je ligt nog te slapen. Iedereen vertrekt en je ligt nog te slapen. Het cabinepersoneel sluit alles af en je ligt nog steeds te pitten, dromen. Aan je diepe slaap komt een einde, misschien door een volle blaas. Je wordt wakker. Hè, waar ben ik, denk je waarschijnlijk. Ja, je bevind je in een vliegtuig. Naast je zit niemand. Voor en achter zit niemand. Je staat op en kijkt. Niemand. Je loopt naar de uitgang. Alles is dicht. De deur naar de cockpit is op slot, jammer. Je zegt even zacht 'hallo', en iets harder roep je het zelfde woord met meer intensiteit en een beetje angst. Je schreeuwt. Niemand hoort je. Je bent achtergelaten, totaal vergeten.
Je loopt terug naar je plek. Je kijkt op je horloge. Je haalt je telefoon uit je zak en je zet hem aan. Je krijgt buikkramp en de angst voert de ritme op. De telefoon is klaar berichten binnen te halen. Je wacht. Geen berichten. Niemand heeft interesse in je. Je belt je vriendin. Ze neemt op en vraagt waar je was gebleven. Je zegt dat je nog in het vliegtuig zit en zei zegt oké ik ga koffie zetten. Nee, geen koffie maar bel de politie, bel de vliegmaatschappij. Waarom moest ze bellen, vraagt je vriendin. Omdat ik opgesloten zit in een lege, donkere en koude kist zeg je. Ze lacht, ze lacht hartelijk en denkt dat je een grappenmaker bent. Maar je bent bloedserieus en je wordt boos. Ze begint je te geloven en denkt na. Ze zegt dat kan je toch zelf bellen. Een ruzie ontstaat.
Zoiets zou plaats hebben gevonden, dacht ik toen ik het nieuws in de vroege ochtend op de tv zag. De man is een forse man, bijna dik. In ieder geval hij heeft een dik hoofd. Hij wordt geïnterviewd en heeft plezier aan zijn interview, aan het vertellen van zijn verhaal dat de hele wereld overgaat en in een klap hem tot de bekendste schlemiel van de wereld maakt.
De vraag is hoe kan dat? Dat een opvallende man met groot postuur die toch niet opgemerkt werd. Heeft niemand naast hem gezeten? Het kan toch niet waar zijn dat hij alleen en de enige passagier was. Is de individualisering zodanig in onze ziel gedrongen dat we zo onverschillig blijven en een mens niet uit zijn slaap wekken? Of maakt de haast de mens blind en hij daardoor niets merkt. Het is niet alleen triest maar ook gevaarlijk!